Gezien de mislukking van de officiele natievorming ontwikkelde het Russische nationalisme zich voor een groot deel buiten de staat om. Hoe zag dit nationalisme eruit?

Literatuur speelde een belangrijke rol bij de constructie van de Russische nationale identiteit. Poesjkin, Gogol, Toergenjev, Dostojevski, Tolstoi en Tsjechov vertolken de Russische natie. De russische ziel wordt gezien als spirituele tegenhanger van het zielloze materialisme van de westerse naties. 
De gekleurde herinnering aan de napoleontische oorlogen speelden een grote rol (bijv Oorlog en Vrede van Tolstoj) De overwinning van Napoleon werd veroorzaakt door de anonieme krachten van de mensenmenigten die de naties vormen. De Russische boerengemeenschap bepaalde volgens Tolstoj bij uitstek de russische natie.