- het gedrag van historische actoren dat wordt geoordeeld blijft langer onderdeel van de herinnering en remt de historisering. - het moreel beoordeelde verleden wordt soms een moreel ijkpunt (een punt waarmee we andere en nieuwe situaties vergelijken) - de geschiedenis wordt een belangrijke manier om aan moraal te doen - de historicus word moralist, ethicus, zingever, soms rechter - het publiek gaat de geschiedenis mogelijk zien als een rechtbank