• gevolg: herleving van antieke scepticisme:> als middel om aan te toeren dat een levende en onfeilbare autoriteit (de paus)  ook voor pro. onmisbaar is
• strategie van de protestanten: het belang van de rede
• redenaties om kath. opvattingen onderuit te halen en aantonen van de algemene waarheid van het christendom
• Individueel inzicht als bewijzen van waarheid van de leer: > de getuigenis van de Heilige geest in binnenste van de gelovige (Calvijn, Luther)
• nadeel: devaluatie van belang van de kerkorganisatie en de leer
• = meer verdediging van een algemeen christendom> vgl. met natuurrecht!!> waarheden die geopenbaard waren door Christus
• + aansluiting bij nieuwe inzichten van kerkgeschiedenis en bijbelexegese
• continuïteit in opleggen van christendom aan gehele bevolking vanaf ME:
• eerst via waarheden van de staatskerk en verandering van gedrag, daarna ook via persoonlijke geloofsbeleving (vroomheidsstromingen), vervolgens met de Verlichte reductiemethode t.a.v. de geloofsleer:belang van kerk en leer werd minder.
• De Verlichting als zuivering van het christendom: komen tot de ware beschaafde en morele kern ten bate van goede christenen en nuttige burgers
• monniken leven afgezworen> niet nuttig voor algemeen belang
• staat profiteert : kath. en protestanten zochten steun bij overheid
• gevolg: hervormingen op gebied van onderwijs en kerkelijke organisatie
• staat: verlichte ideeën rechtvaardigen de staatsmacht over de kerk.