Geschiedenis. Hoe is de staat ontstaan? 

Vergelijkbaar met Nederland: in 1000 werden de lage landen geregeerd door vorstjes, leenmannen en hertogen=feodaal stelsel. Rond 1350 regeerden de Bourgondiërs (n-o Frankrijk) en later werd dit een Oostenrijkse vorst. Gezag werd langzaam gesterkt, maar kwam altijd van buitenaf. Ook in het VK zag je deze ontwikkeling; lange tijd was er geen centraal gezag, tot 1066 toen Willem de Veroveraar uit Normandië (hij was daar een Franse vorst) kwam.

Wat voor staat vestigde hij?Het VK had alleen maar hertogen en graven (leenmannen) die heersten over gebieden, maar hij werd de centrale vorst en vestigde het feodale stelsel, maar niet in Schotland, de Schotten bleven altijd zelfstandig. Vandaar dat de Franse taal daar lange tijd heerste. De centrale vorst (leenheer) had hulp van leenmannen die stukken land in beheer hadden en regeerden over kleinere gebieden (graafschappen/counties).
Hoe voerde de centrale vorst zijn macht uit?Als de centrale vorst iets wilde riep hij de leenmannen bijeen in een parlement (ontstaan parlement is dus een Engels fenomeen). Overleg ging over staatszaken. Net als in Nederalnd, bij ons heette dat de Staten-Generaal, de standen kwamen bijeen om te praten. Prinsjesdag verwijst naar die periode.
Was er veel strijd tussen de vorst en de graven?Ja, tot de magna carte in 1215 kwam en de macht/verhoudingen tussen de vorst en het parlement vastlegde, de rechten van het parlement t.o.v. de vorst. Er moest jaarlijks een overleg zijn over geld dat naar het centrale gezag ging (=huidige begrotingssysteem op Prinsjesdag in Nederland en VK). Deze begroting werd dan jaarlijks door de koning vastgesteld.
Waar was de magna carte nog meer het begin van?Ontwikkeling van 2 kamers: house of lords/hogerhuis (adel) en house of commons/2e kamer/lagerhuis (gewone man).Het hogerhuis mocht met de vorst praten, maar toen kwamen de steden op en mochten ook zij (lagerhuis) met de vorst praten. De 2e kamer is belangrijker, net als in Nederland.
Hoe is Wales bij het gebied gekomen?Willem breidde uit tijdens zijn regeerperiode. In 1284 werd Wales geannexeerd (toe-eigenen/opnemen) en geformaliseerd in 1536. De Schotten waren nog steeds onafhankelijk, dus VK en Wales tegenover Schotland in het noorden.
Wat speelde er rond 1500?Het Engelse koningshuis (Tudor) was in handen van Hendrik de 8e. Dit koningshuis van toen is erg belangrijk, want het zorgde voor meer centralisering in de macht. Hij wees voor het eerst ministers aan= privy council, soort Raad van State die de koning bijstond. Hij was eigenwijs en zorgde voor ontwikkelingen binnen de kerk. Hij richtte een eigen kerk op (net als Karel de Grote en de strijd met de paus) en zorgde ervoor dat de Engelsen zich afscheiden van de Katholieke kerk en introduceerde de Anglicaanse kerk. Het ging de Britten erg goed op dat moment, Huis Tudor is populair en houdt het lang vol. De 16e eeuw werd de gouden eeuw van Engeland.
Wanneer kwam binding met Schotland?Toen het Huis Stuart (een Britts adellijk huis) afkomstig uit Schotland op de Engelse troon kwam in 1603. Het grondgebied werd uitgebreid en de Engelsen kregen dezelfde vorst als de Schotten, Jacobus I. Het Schotse vorstenhuis was Katholiek, maar dit was Engeland niet meer, de strijd tussen Katholieken en Protestanden gaat door de geschiedenis van Engeland heen.
Wat gebeurde er in de tijd dat Jacobus I aan de troon stond?Hij was een alleenheerser en riep geen parlement bijeen, leenmannen voelden zich buiten de deur gezet. Het was een machtsstrijd tussen de vorst en de adel en er ontstaat een burgeroorlog (de enige die de Britten kennen) van 1642-1648. Het overleg tussen vorst en parlement blijft achterwege, maar het parlement wint de oorlog en dit was het einde van de regering en de monarchie werd afgeschaft in 1949. Er komt een dictatuur tegen de Katholieke koning om van Engeland weer een protestante grootmacht te maken.
Wie kwam er na Jakobus I aan de macht?In 1653 komt Karel I aan de macht en voerde een dictatuur. In 1660 komt zijn zoon Karel II aan de macht en deze herstelt de monarchie. Hij regeerde in overeenstemming met het parlement, er komt weer overleg tussen vorst en parlement. (Nederland: wij kregen dat pas in de 19e eeuw. Dat komt omdat het VK altijd gewend is aan koningschap! Ze hebben altijd continuïteit gehad.).
Wie volgt er na Karel I?Jakobus II in 1685. Zijn dochter Maria Stuart wil haar vader wel van de troon verdrijven. Zij was getrouwd met Willem III, stadhouder van Nederland. In 1688 is de Glorius Revolution: machtsstrijd tussen parlement en koning en het parlement zet de koning af, Jakobus II vlucht en er is sprake van een machtsovername door Willem III en Maria Stuart als koning en koningin van Engeland, Schotland en Ierland. (Een Nederlander komt daar op de troon, Willem III was in Nederland maar een stadhouder, maar nu was hij een koning!)
Wat gebeurd er in 1689?Bill of rights worden opgesteld (scheiding der machten). Document waarin werd vastgelegd wat de rechten van het parlement ten opzichte van de koning was, soort GW. Daarmee is de strijd tussen Schotland en Engeland voorbij.
Waar zorgt Willem III voor?Onder zijn gezag komt in 1707 een formele eenheid tot stand tussen Engeland en Schotland; Act of Union. Men sprak toen van het Verenigd Koninkrijk onder één koningshuis onder leiding van Willem III. Het Schotse parlement is toen afgeschaft, want ze waren nu een eenheid, er bleef nog maar één parlement van het Groot-Brittannië (Engeland, Wales en Schotland) over in Londen.Zo is Groot-Brittannië dus ontstaan tussen 1066-1707.
Noord-Ierland, het 4e deel, is ingewikkelder. Hoezo?Is altijd een zelfstandig koninkrijk geweest. D.m.v. een act of union in 1801 komt er formeel een eenheid tussen Groot-Brittanie en Noord Ierland. Het gebied komt onder hetzelfde Britse vorstenhuis. Beide parlementen stemden hiermee in, het Ierse parlement werd afgeschaft.De Ieren waren katholiek en de Britten waren Anglicaans, dus de Ieren voelden zich daarna nooit thuis onder de vlag van het VK. Het liep mis door de geloofsovertuiging in 1916. Men wilde Ierland een eigen bestuur geven, maar toen kwam WOI. In WOI is er een paasopstand die door het koningshuis ten einde komt. Grote delen van de bevolking steunden deze opstand, maar het noorden van Ierland niet want die paren protestant. Zij wilden geen eigen parlement. Oplossing was dat zowel Ierland en Noord Ierland een eigen parlement en regering kregen. Londen was hier niet blij mee en probeert in 1920 dit te redden, maar zonder succes.In 1922 werd Ierland onafhankelijk van het VK, ze werden een republiek. Noord-Ierland bleef wel bij het VK met een eigen parlement en regering (als enigste in het VK) totdat in 1972 de bluddy Sunday kwam: er werden 15 Katholieken doodgeschoten door het Britse leger. Het Britse Parlement nam toen zelf een act om zelf het parlement te besturen, ze pakte het bestuur af: direct rule= vanuit Londen directe zeggenschap over Noord-Ierland.
Wat is het gevolg van de direct rule?Vanaf 1972 zijn 4 landen duidelijk herkenbaar bestuurd vanuit een centraal gezag, 1 parlement in Londen (zetelt in Westminster). Een VK van Groot-Brittannie en Noord-Ierland met 1 centrale regering en 1 parlement. Een eenheidsstaat.
Toch klopt het niet dat er 1 centrale regering, parlement en macht is geweest, leg uit.Er was niet echt sprake van een machtenscheiding zoals bij Montesqui. Ze hadden allemaal hun eigen rechterlijke macht. Er was altijd specifieke wetgeving voor de delen Wales, Noord-Ierland en Schotland afzonderlijk. Daarbij was Westminster het centrale parlement, maar er was ook altijd een aparte minister voor Schotland, Wales en Noord-Ierland en een apart bestuur, niet voor Engeland.Er is dus nooit 1 centrale regering of parlement of rechterlijke macht geweest.
Wat gebeurde er in 1996?Noord Ierland kreeg weer de home rule, maar van 1999-2002 greep Londen weer in d.m.v. de direct rule. Sinds 2007 heeft Noord Ierland weer een eigen regering en parlement. Toen er ruzie ontstond over het inleveren van wapens door de IRA heeft Londen de parlement-bevoegdheden teruggenomen, dus Noord Ierland heeft geen eigen parlement meer. Noord Ierland wordt bestuurd vanuit Londen. We noemen VK nog steeds een eenheidsstaat en geen federatie.
Wat gebeurde er na 1997?Wales, Noord-Ierland en Schotland wilden terug naar het oude, devolution. Meer zelfbestuur, vorm van decentralisatie. Referenda werd aangenomen en er kwam weer een eigen parlement in Schotland, Wales en Noord-Ierland. Wales heeft echter geen eigen regering gekregen!