Geperforeerde ulcus pepticum
kenmerkt zich door plotselinge, zeer hevige pijn in de bovenbuik. Ongeveer 50% van deze patiënten heeft geen ‘ulcusanamnese’. Na de eerste hevige pijn treedt vaak een vrije interval op van enkele uren, omdat de prikkelende maaginhoud wordt verdund door het reactieve vocht in de buikholte. De pijn kan later min of meer rechtsonder in de buik gelokaliseerd zijn (afzakken langs de paracolische goot rechts) of kan zich over de hele buik verspreiden. Na een aantal uren krijgt de patiënt een plankharde ingetrokken buik. Hij is angstig, ademt oppervlakkig (afwezige buikademhaling) en ligt met de knieën opgetrokken. Wanneer veel vrije lucht aanwezig is, kan de leverdemping bij percussie verdwenen zijn. Er is vrijwel geen peristaltiek te horen. Vrij lucht onder de diafragmakoepels op een staande of zittende thoraxfoto wordt bij circa 80% van de patiënten gevonden (zie figuur 12.2). In het begin is er sprake van een chemische peritonitis. Na acht à twaalf uur wordt de buikholte gekoloniseerd met bacteriën en is er sprake van een bacteriële peritonitis