geen mondelinge spreuk meer maar resultaat van de voor  praetor gevoerde procedure in een schriftelijke akte. De splitsing van het proces bleef bestaan. Rechter nog steeds Romeins burger, gekozen door de partijen of door het lot aangewezen. Rechterschap was een publieke plicht. Weigeren van recht spreken of nalatigheid betekende aansprakelijkheid voor alle schade. --> de rechter maakt het geding tot het zijne ofwel de rechter haalt zich een proces op de hals (= iudex litem suam facit). 
Dit verschijnsel vinden we nog steeds terug in onze wet --> art. 26 Rv en art. 13 AB. 
Ook van belang: rechter kent de wet (=ius curia novit). De Romeinse rechter was gebonden aan de instructie van de praetor. De huidige Nederlandse rechter dient rechtsgronden zelf aan te vullen. (art. 25 Rv) Adagium ius curia novit ging dus niet voor de Romeinse rechter op. 

Praetor gaf rechter opdracht vonnis te spreken. 
formula = partijen stelden geschilpunten op waarover de rechter diende te oordelen, dit mochten ze niet in eigen woorden formuleren. Ze moesten zich bedienen van tevoren door de praetor voorgeschreven formules. De gekozen formules werden opgeschreven en het geheel werd vastgelegd in een akte. Deze akte noemen we de formula.  (de formula fungeerde als instructie voor de rechter). 
Er werd door het overeenkomen van de geschilpunten in de formula een procesovk gesloten. 

Preator kende zakelijke of persoonlijke actie.