9. Rechtshandhaving door betrokkenen zelf zal in veel gevallen de openbare orde beïnvloeden of verstoren. Het kan dan in het algemeen belang zijn dat de overheid die handhaving overneemt. Verder zijn betrokkenen niet altijd gelijkwaardig.  Rondtrekkend gespuis is door een enkeling helemaal lastig te bestrijden. De overheid zag het als haar taak dit te doen en nam ook de bestraffing van gegrepen daders voor haar rekening.
Dus:
* De overheid gaat zichzelf en de openbare orde door regelgeving en de handhaving daarvan, beschermen.
* Er is een toenemende roep om bescherming van zwakkeren in de samenleving.
* De overheid wil de rekening van veroorzaakte schade verhalen op de aanrichters.
Voor zover er in de middeleeuwen strafrecht bestond, was dat familierecht of stammenrecht. Lijsten van verboden gedragingen en de bij overtreding te bepalen prijs vindt je in de Lex Salica, Lex Frisionum, Lex Saxonum en Lex Ripuaria. Of de straf als schadevergoeding of beoogd leed werd gezien, is niet bekend. Er was zeer beperkt sprake van procesrecht en overheidsbemoeienis.  In de 12e eeuw hebben stad en land hun eigen recht. Strafoplegging wordt geleidelijk een overheidstaak en eigenrichting verboden. Steeds vaker gaat de overheid eigener beweging over tot strafoplegging. De ambtelijke (openbare) aanklagers komen op. PWA Immink liet het strafrecht samenvallen met de opkomst van het Frankische koningshuis.